Ostry ból pełni w organizmie ważną funkcję. Ostrzega przed niebezpieczeństwem i wywołuje gwałtowną reakcję obronną, np. cofnięcie ręki w kontakcie z gorącą powierzchnią. Niestety czasem rozwija się także ból przewlekły, który może utrzymywać się całymi latami, znacznie obniżając przy tym jakość życia. Skąd biorą się te dolegliwości i w jaki sposób możemy je leczyć?
Ból ostry i ból przewlekły – najważniejsze różnice
Ból ostry ma zwykle nagły początek i konkretną, łatwą do ustalenia przyczynę, np.:
- uraz, taki jak oparzenie, skaleczenie czy złamanie,
- infekcja bakteryjna, wirusowa, grzybicza,
- zabieg chirurgiczny,
- stan zapalny wynikający np. z alergii,
- choroby narządów wewnętrznych, np. kamica nerkowa, wrzody żołądka.
Czas trwania ostrego bólu jest stosunkowo krótki – czasem to minuty czy godziny, a w poważniejszych przypadkach także dni. Ustępuje on po wyleczeniu przyczyny, a czas ten nie przekracza zwykle 12. tygodni.
Utrzymujący się dłużej ból ostry może przekształcić się w postać przewlekłą. Pod jego wpływem w układzie nerwowym zachodzą zmiany, które utrwalają te dolegliwości do tego stopnia, że są odczuwane nawet po ustąpieniu ich pierwotnej przyczyny. Na przykład w wyniku infekcji może dojść do uszkodzenia nerwów i związanego z nim bólu neuropatycznego – będzie on odczuwalny mimo wyleczenia zakażenia.
Przewlekły ból jest długotrwały. Trwa dłużej niż 3 miesiące, przy czym często utrzymuje się całymi latami. Może występować ciągle lub mieć charakter nawracający. Towarzyszy np. schorzeniom przewlekłym, takim jak nowotwory czy choroby reumatoidalne[1].
W jaki sposób leczyć ostry ból?
W leczeniu bólu ostrego wykorzystuje się środki przeciwbólowe, takie jak paracetamol czy niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ). Wszystkie te preparaty łagodzą dolegliwości bólowe i gorączkę, co wynika z hamowania aktywności cyklooksygenaz, czyli enzymów odpowiedzialnych za produkcję prostaglandyn. To związki należące do tzw. mediatorów stanu zapalnego, które odpowiadają za jego rozwój i podtrzymywanie.
Paracetamol blokuje cyklooksygenazy w ośrodkowym układzie nerwowym, jednak nie działa w tkankach, dlatego pozbawiony jest właściwości przeciwzapalnych. Z kolei NLPZ blokują enzymy także obwodowo, dzięki czemu zmniejszają stan zapalny, co może przyspieszyć powrót do zdrowia.
Lek przeciwbólowy z grupy NLPZ to np. deksketoprofen. Charakteryzują go dodatkowe właściwości, które korzystnie wpływają na kontrolę odczuwanych dolegliwości. Przede wszystkim deksketoprofen moduluje przewodzenie bodźców bólowych, przez co może zmniejszyć ryzyko przekształcenia się bólu ostrego w przewlekły. Ponadto rzadko wywołuje on działania niepożądane, przede wszystkim te związane z przewodem pokarmowym, które są charakterystyczne dla NLPZ[2].
Leczenie bólu przewlekłego
W przypadku przewlekłego bólu konieczne jest holistyczne podejście do pacjenta. Leczenie powinno obejmować nie tylko stosowanie preparatów przeciwbólowych, ale także fizjoterapię czy opiekę psychologiczną. Przyjmowane są zazwyczaj leki na receptę o różnym działaniu. Oprócz typowych środków przeciwbólowych terapia obejmuje również np. antydepresanty, preparaty rozluźniające mięśnie szkieletowe czy leki przeciwpadaczkowe. Ponadto w niektórych przypadkach bólu przewlekłego niezbędna jest interwencja chirurgiczna.
Niestety terapia bólu przewlekłego to trudny i długotrwały proces. Dlatego warto zapobiegać jego wystąpieniu, np. poprzez szybkie i prawidłowe leczenie ostrego bólu, co zmniejszy ryzyko jego transformacji w postać przewlekłą.
[1] Liczner, G. (2022). Leczenie bólu w gabinecie lekarza rodzinnego. Gabinet Prywatny, 29(286): 36-45.
[2] Woroń, J., & Wordliczek, J. (2017). Połączenie tramadolu z deksketoprofenem w praktyce klinicznej: postęp w leczeniu bólu. Lekarz POZ, 3(1): 61-67.
